نقشه جامع بایننس از صنعت رمز ارزها؛ با مهمترین پروژههای ارزهای دیجیتال آشنا شوید (بخش دوم)
در بخش دوم بررسی نقشه صنعت کریپتو به سایر اکوسیستمهای مهم ارزهای دیجیتال میپردازیم. این بخش برخلاف بخش اول (نقشه جامع بایننس از صنعت رمز ارزها)، به ترندهای بازار میپردازد که ممکن است شور و شوق مربوط به آن در دورههای مختلف تغییر کند. البته برخی از این زیرشاخههای فرعی ممکن است در آینده به اکوسیستمهای اصلی و تاثیرگذار ارزهای دیجیتال تبدیل شوند. لازم به ذکر است که در برخی از اکوسیستمها، پروژههای قدیمی ارز دیجیتال قرار دارند که به واسطه زمینه فعالیتشان در این اکوسیستمها ادغام شدهاند. برخی از این زیرمجموعهها دیپین (DePIN) یا شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز، اورینالهای بیت کوین و پروژههای دانش صفر هستند.
در ادامه به بررسی شش اکوسیستم که به تازگی به ترندهای بازار ارزهای دیجیتال تبدیل شدهاند، میپردازیم.
شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN)
DePIN مخفف Decentralized Physical Infrastructure Network بوده و یک شبکه زیرساختی فیزیکی است که بر روی بلاکچین ساخته راهاندازی میشود. DePIN به منظور ارائه یک راه غیرمتمرکز و امن برای بهاشتراکگذاری منابع فیزیکی مانند پهنای باند، ذخیرهسازی و قدرت محاسباتی طراحی شده است. اکوسیستم دیپینها شامل چند زیرمجموعه میشود که براساس خدماتی که ارائه میدهند تقسیمبندی شده است. این پروژههای شامل شبکههای محاسباتی (Compute Networks)، شبکههای غیرمتمرکز بیسیم (Decentralized Wireless Networks)، شبکههای ذخیرهسازی (Storage Network) و شبکههای سنسور (Sensor Network) میشود.
شبکههای محاسباتی (Compute Networks)
افزایش تقاضا برای هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، باعث رشد پروژهها در این بخش شده است. در واقع این پروژهها به صورت مستقیم به مفهوم هوش مصنوعی ارتباط دارند. در ادامه بخشهای مختلف شبکههای محاسباتی و پروژههای مطرح این حوزه را معرفی میکنیم.
از ترندترین مفاهیم دیپینها میتوان به هوش مصنوعی و ادغام آن با بلاکچین اشاره کرد. پروژههای هوش مصنوعی، پلتفرمهایی هستند که به فعالیتهای مرتبط با هوش مصنوعی مانند تولید تصویر، مسیریابی و موارد دیگر میپردازند. از پروژههای مطرح این حوزه میتوان از آکاش نتورک (Akash Network)، رندر نتورک (Render Network)، پروژه iExec، گولم نتورک (Golem network)، اوشن (Ocean)، فچ ای آی (Fetch.ai) و سینگولاریتی نت (SingularityNET) نام برد.
پروژههایی که به یادگیری ماشینی میپردازند نیز از زیرمجموعههای شبکههای محاسباتی به حساب میآیند. پروژههایی مانند راون نتورک (Raven Protocol) و بیتنسور (Bittensor) در این زمینه فعالیت دارند.
شبکههای بیسیم غیرمتمرکز (Decentralized Wireless Networks)
در حال حاضر تقاضا برای شبکههای بیسیم غیرمتمرکز به دلیل هزینههای رقابتی و استفاده در دنیای واقعی که میتواند شاهد پذیرش بیشتر باشد، در حال افزایش است. این پروژهها معمولا از تکنولوژیهایی مانند وایفای، ۵G و LoRaWan برای اتصال استفاده میکنند. در ادامه به بررسی پروژههای مطرح این حوزه خواهیم پرداخت.
- وایفای: پروتکل هایی که دسترسی به اتصالات اینترنت بیسیم را فراهم میکند. از پروژههای این حوزه میتوان به WiFi Map، متا بلاکس (Metablox) و WiCrypt اشاره کرد.
- ۵G: استاندارد فناوری نسل پنجم برای شبکههای تلفن همراه است. از پروژههای مطرح که در زمینه عرضه ۵G فعالیت میکنند، میتوان به هلیوم (Helium)، پولن (Pollen) و Karrier اشاره کرد.
- LoRaWan: نام این تکنولوژی مخفف عبارت Low Power, Wide Area است. پروتکل شبکه کم مصرف و گسترده، برای اتصال بیسیم وسایلی که با باتری کار میکنند به اینترنت در شبکههای ملی، منطقهای یا جهانی طراحی شده است.
شبکههای ذخیرهسازی (Storage Network)
با گسترش بیشتر ارزهای دیجیتال و تکنولوژی بلاکچین، شاهد ظهور پروژههای بیشتری هستیم که بر روی فراهم کردن دسترسی کاربران به ذخیرهسازی غیرمتمرکز دادهها و ارزان تمرکز دارند. این شبکهها امکان استفاده از فضای ذخیرهسازی یا اشتراکگذاری این فضا را به صورت غیرمتمرکز برای کاربر فراهم میکنند. از مطرحترین پروژههای این حوزه میتوان به فایل کوین (Filecoin)، اتریوم سوارم (Ethereum Swarm)، سیا (Sia)، استورج (Storj) و آرویو (Arweave) اشاره کرد.
شبکههای سنسور (Sensor Network)
شبکههای سنسور نیز به طور خاص در زمینه شهر هوشمند (Smart City)، نقشه برداری (Mapping) و محیط زیست (Environment) فعالیت میکنند. پروژههای مشغول در زمینه شهر هوشمند از فناوری اینترنت اشیا (IoT) استفاده میکنند تا فعالیتهای روزانه را کارآمدتر و مؤثرتر کنند. محبوبترین پروژههای این زمینه شامل سایلنسیو (Silencio) و اسمارت پوینت (SmartPoint) میشوند.
به تازگی استفاده از شبکههای سنسوری در نقشه برداری بسیار رواج پیدا کرده است. پروژههایی که به نقشه برداری غیرمتمرکز میپردازند، اطلاعات دقیق جغرافیایی را ثبت و منتشر میکنند. پروژههای مانند هایومپر (Hivemapper) و مپ متریکس (MapMetrics) از مطرحترین پروژههای این حوزه هستند.
استفاده از شبکههای سنسور زمینه محیط زیست نیز به واسطه ثبت ورودیها از محیط فیزیکی و انتقال آن به کاربران صورت میگیرد. برخی از پروژههای این حوزه WeatherXM و PlanetWatch هستند.
اوردینالهای بیت کوین (Bitcoin Ordinals)
اوردینالها داراییهای دیجیتال جدید روی شبکه بیت کوین هستند که مشابه توکن NFT روی سایر بلاکچینها عمل میکنند. پروتکل Ordinal قابلیتی بهنام اینسکریپشن را روی شبکه بیت کوین فعال کرده است که اجازه ثبت داده روی کوچکترین جزء سازنده بیت کوین یعنی ساتوشی را به کاربران میدهد. در واقع در این حالت هر ساتوشی به یک اوردینال تبدیل شده که دارایی منحصربهفردی محسوب میشود.
محصولات و ابزارهای مرتبط به اوردینالها شامل NFT، محصولات دیفای و ابزارهای کاربردی این حوزه میشوند.
توکنهای غیرقابل تعویض (NFT)
برای خرید و فروش توکنهای غیرقابل تعویض بیت کوین، توسعهدهندگان مارکت پلیسهایی ارائه کردهاند که کاربران برای معاملات اوردینالها میتوانند از آنها استفاده کنند. از محبوبترین این پلتفرمها میتوان به گاما (Gamma)، اوردینالز (Ordinals) و مجیک ادن (Magic Eden) اشاره کرد.
دیفای (DeFi)
پروژههای دیفای در این حوزه، پروتکلهایی هستند که عملکردهای مالی را با استفاده از Ordinals فعال میکنند. پروژههای دیفای فعال در این زمینه شامل تپ پروتکل (Tap Protocol)، الکس (Alex)، اودرز اکسچنج (Orders.Exchange) و استک سواپ (Stackswap) میشوند.
ابزارها (Tools)
ابزارها شامل برنامههایی میشوند که به پروتکلها برای استقرار، ضرب و مدیریت توکنهای BRC-20 کمک میکنند. این ابزارهای شامل کیف پولها، لانچپدها و پلتفرمهای تحلیلی میشوند. در ادامه بهترین پروژهها و ابزارهای اودینالهای بیت کوین را معرفی میکنیم.
اوردینالها نیز مانند هر دارایی در فضای کریپتو، نیاز به ابزاری برای نگهداری و ذخیرهسازی دارند. کیف پولهایی مانند اوردینالز ولت (Ordinals Wallet)، یونی ست (Unisat)، اسپارو بیت کوین (Sparrow Bitcoin) و Leather wallet امکان ذخیرهسازی اودینالها را فراهم کردهاند.
برخی از پروژهها که به فعالیت در زمینه اوردینالها مشغول هستند، برای عرضه توکنها یا اوردینالهای خود، از لانچپدهای اختصاصی استفاده میکنند. این پلتفرمها شامل لومینکس (Luminex)، اوردبیت (Ordbit)، اوردمینت (Ordmint) و مجیک ادن (Magic Eden) میشوند.
علاوهبراین کاربران این فضا میتوانند به وسیله پلتفرمهایی مانند اوردی اسکن (Ordiscan) و اوردینال هاب (OrdinalHub) به جستجو و تحلیل فضای مالی اوردینالها بپردازند.
دانش صفر (Zero-Knowledge)
اثبات دانش صفر یا ZKP (مخفف Zero knowledge Proof) تایید اعتبار یک ادعا را بدون افشای هیچ جزئیاتی در مورد ادعای موردنظر، امکانپذیر میکند. در واقع طی این شیوه رسیدن به اجماع، روشی است که بدون فاش شدن اطلاعات مهم کاربر، فرایند اجماع حاصل میشود. حال پروتکلهایی در فضای ارزهای دیجیتال وجود دارند که به صورت تخصصی به ارتقا و استفاده از این مفهوم میپردازند. پروژههای مشغول در این حوزه معمولا در سه بخش زیرساخت، پشته مصرفکننده و خدمات مالی فعالیت میکنند. در ادامه به پروژههای مهم این سه بخش میپردازیم.
زیر ساخت (Infrastructure)
پروژههایی که به ارائه خدمات زیرساختی برای پیادهسازی دانش صفر میپردازند، معمولا حوزه بلاکچینها، بریجها و ابزارهای توسعه فعالیت میکنند. برخی از بلاکچینها بر مبنای فناوری دانش صفر کار میکنند که شامل zkSync، لینیا (Linea)، استارک نت (Starknet)، لوپرینگ (Loopring)، پالیگان zkEVM و مانتا نتورک (Manta Network) میشوند.
پلها نیز از فناوری دانش صفر برای افزایش مقیاس پذیری و کاهش ترافیک شبکه استفاده میکنند. در واقع دانش صفر باعث افزایش سرعت بریجها میشود. از پلهای محبوب که از این فناوری استفاده میکنند میتوان به اوربیتر فایننس (Orbiter Finance)، پولی هدرا نتورک (Polyhedra Network) و Electron Labs اشاره کرد.
ابزارهای توسعه نیز شامل ابزارهایی میشود که به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا فناوریهای zk را در پروژههای خود ادغام کنند. ابزارهایی مانند بونسای (Bonsai)، لایت پروتکل (Light Protocol)، کایرو (Cairo) و هاریزون لبز (Horizon Labs) به ارائه این سرویس اختصاص دارند.
پشته مصرفکننده (Consumer Stack)
پروژههایی با تمرکز بر حریم خصوصی که در رابطه با پشتیبانی مصرف کننده، تجزیه و تحلیل دادهها و فضای شبکههای اجتماعی فعالیت میکنند. استفاده از دانش صفر در رابطه با مشتری و مصرفکننده، بیشتر در حوزه شناسایی هویت و امنیت و شبکههای اجتماعی صورت میگیرد.
در پروژههایی که از دانش صفر برای هویت و امنیت استفاده میکنند؛ معیار اصلی پشتیبانی از اطلاعات کاربران و ایمنسازی این دادهها به وسیله دانش صفر است. پلتفرمهایی مانند نوکترن (Nocturne)، هولونیم (Holonym) و ورلدکوین (Worldcoin) در این زمینه فعالیت میکنند.
پلتفرمهای اجتماعی مطرحی مانند گلکسی (Galxe) و Snickerdoodle، شبکههای اجتماعی ایجاد کردهاند که کاربران برای فعالیت در آنها نیازی به افشای هویت ندارند. در واقع فناوری دانش صفر به این پلتفرمها امکان فعالیت بدون آگاهی از هویت کاربران را میدهد.
خدمات مالی (Financial Services)
برخی از پروژههای کریپتویی برای تسهیل پرداخت و تراکنشها از دانش صفر استفاده میکنند. رمزارز زی کش (Zcash) از مطرحترین و قدیمیترین ارزهای دیجیتالی است که از دانش صفر برای ارتقای حریم خصوصی کاربران استفاده میکند. پروژههایی مانند زیگ زاگ (ZigZag)، هش استک (Hashstack) و زد کی لند (zkLend) از دیگر پلتفرمهای فعال در این حوزه هستند.
پرداخت و خدمات بازرگانی (Payment and Merchant Services)
پروژههای پرداخت و ارائهدهنده خدمات بازرگانی از ترندهای جدید بازار ارزهای دیجیتال محسوب میشوند. این پلتفرمها به کارکرد اصلی ارزهای دیجیتال به عنوان حالتی از پول پرداخته و به کاربران امکان پرداختهای بینالمللی را میدهند. در اصلیترین بازیگران این حوزه صادرکنندگان استیبل کوین (Stablecoin Issuers)، نقل و انتقال دهندگان برون مرزی (Cross-Border Transfers) و کیف پولها (Wallet) هستند.
صادرکنندگان استیبل کوین (Stablecoin Issuers)
صادرکنندگان استیبل کوین شامل دو نوع متمرکز و غیرمتمرکز میشوند. استیبل کوینهایی که توسط نهادهای متمرکز صادر و پشتیبانی میشوند، شامل تتر (Tether)، کمپانی Circle، آرچ بلاک (Archblock) و پی پال (Paypal) میشود.
اما برخی از پروتکلها برای حفظ ماهیت بلاکچین، به توسعه و عرضه استیبل کوینهای غیرمتمرکز پرداختهاند. از محبوبترین این پلتفرمها میتوان به میکردائو (MakerDAO)، ترون دائو (TRON DAO)، فرکس (FRAX)، کرو فایننس (Curve Finance) و آوه (AAVE) اشاره کرد.
نقل و انتقال دهندگان برون مرزی (Cross-Border Transfers)
یکی از پرکاربردترین موارد استفاده از کریپتو، نقل و انتقالات برون مرزی است. با وجود هزینه بالای انتقال برون مرزی ارزهای فیات، بیشتر کاربران برای این منظور به استفاده از کریپتو روی آوردهاند.
از پلتفرمهای که امکان نقل و انتقال برون مرزی را فراهم کردهاند میتوان به استلار (Stellar Lumen) و ریپل (Ripple) اشاره کرد. حال در نقطه مقابل پلتفرمهایی هستند که امکان پرداخت بین مصرفکنندگان، سازمانها و کسبوکارها را فراهم میکنند. ابزارهایی مانند مسترکارد (Mastercard)، استریپ (Stripe)، پی پال (Paypal) و ویزا (Visa) این خدمات را ارئه میدهند.
کیف پولها (Wallets)
کیف پولها از مهمترین و اصلیترین ابزارهای بازار ارزهای دیجیتال هستند. در واقع کاربران برای فعالیت در این حوزه باید حداقل از یک کیف پول استفاده کنند. مطرحترین والتهای ارز دیجیتال شامل متامسک (Metamask)، تراست ولت (Trust Wallet) و آرجنت (Argent) میشوند.
شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز (Decentralized Social)
با بروز برخی مشکلات در شبکههای اجتماعی متمرکز مانند بسته شدن حساب کاربران و سانسور پستها، برخی از کاربران به شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز روی آوردهاند. این شبکههای اجتماعی با استفاده از فناوری بلاکچین، از افشای هویت کاربران و کنترلهای شخص ثالث جلوگیری کرده و فضایی آزاد برای تولید محتوا خلق کردهاند. پروژههای مشغول در این حوزه بیشتر در زمینه زیرساخت، میان افزار، اپلیکیشن و ابزارسازی فعالیت میکنند.
زیرساخت (Infrastructure)
با توجه به اینکه برنامههای اجتماعی به سرعت تراکنش سریعتر، پهنای باند بیشتر و فضای ذخیرهسازی ارزانتر نیاز دارند، لایههای بلاکچین مخصوص این برنامههای اجتماعی طراحی شده است. از مطرحترین پروتکلهای شبکههای اجتماعی که برای خلق شبکههای اجتماعی ساخته شدهاند، شامل ساب سوشال (Subsocial)، کراس بل (Crossbell) و دسو (DeSo) میشوند.
یکی از پیشنیازهای ساخت شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز، فضای ذخیرهسازی دادهها است. پلتفرمهایی مانند لایوپیر (Livepeer)، سرامیک (Ceramic)، استورج، فایل کوین و Arweave، این خدمات را ارائه میدهند.
میان ابزار (Middleware)
میان ابزارها به عنوان واسطه بین بلاکچین و اپلیکیشنها عمل کرده و بر روی زیرساختهای موجود توسعه پیدا میکنند. میان ابزارها شامل اوراکلهای غیرمتمرکز، گرافهای اجتماعی غیرمتمرکز و هویتهای غیرمتمرکز میشوند.
اوراکلهای غیرمتمرکز، پروتکلهایی هستند که قراردادهای هوشمند را قادر میسازند تا به طور قابل اعتماد به هویت خارج از زنجیره و فیدهای داده مربوط به اعتبار دسترسی پیدا کنند. از مطرحترین پروژههای مشغول در این حوزه میتوان به زد کی می (zkMe) و LensAPI اشاره کرد.
گرافهای اجتماعی غیرمتمرکز (Decentralized Social Graphs)، به کاربران امکان کنترل هویت، ارتباطات اجتماعی و محتوا در شبکههای اجتماعی را میدهد. این پلتفرمها شامل لنز پروتکل (Lens Protocol)، سایبر کانکت (Cyberconnect) و فارکستر (Farcaster) میشوند.
پروژههای فعال در زمینه هویتهای غیرمتمرکز، اعتبارنامههایی را برای تسهیل روابط دیجیتالی ارائه میدهند. از محبوبترین این پلتفرمها میتوان به پروجکت گلکسی (Project Galaxy)، اوتر اسپیس (Otterspace) و پالیگان آی دی اشاره کرد.
اپلیکیشنها (Applications)
اپلیکیشنهای اجتماعی غیرمتمرکز، به کاربران امنیت، حریم خصوصی و کنترل بیشتری بر دادههایشان ارائه میدهند. این اپلیکیشنها به بستری برای تبادل نظر فعالین کریپتو تبدیل شده و کاربران زیادی را به سمت خود جذب کرده است.
برخی از این اپلیکیشنها مشابه با اپلیکیشنها وب ۲ عمل کرده و تنها از نظر غیرمتمرکز بودن با این برنامهها تفاوت دارند. از محبوبترین این اپلیکیشنها میتوان به شو تایم (Showtime)، مستودون (Mastodon)، استیم ات (Steemit) و توروم (Torum) اشاره کرد.
اما برخی به ایجاد جوامعی نزدیکتر و فشردهتر در میان طرفداران خود پرداختهاند. فرند تک (Friend.tech)، کلکسی (Calaxy) و موجیتو (Mojito) از این دست برنامهها هستند. در بین برنامههای پیامرسان غیرمتمرکز عناوینی مانند بلاک اسکن (Blockscan)، نانسن (Nansen) و ولت کانکت (WalletConnect) حضور دارند.
ابزارسازی (Tooling)
ابزارسازها، به شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز کمک میکنند تا جوامع خود را مقیاسبندی و مدیریت کنند. این ابزارها شامل پروژههایی مانند آنلاک (Unlock)، اینترکت (Intract) و بلو (Bello) میشوند.
داراییهای دنیای واقعی (Real-World Assets)
چند ماهی است که پروژههایی که مربوط به داراییهای دنیای واقعی (RWA) میشوند، بسیار مورد توجه کاربران قرار گرفتهاند. این پروژه یا تسهیل کننده نظارتی، فنی و عملیاتی برای تسهیل ورود کاربران به این داراییها هستند، یا ارائهدهنده داراییهای دنیای واقعی هستند. بنابراین این بخش دارای دو حوزه فعالیت است که شامل RWA Rails (همان تسهیلکنندگان) و ارائهدهندگان محصولات RWA میشود.
تسهیلکنندگان ورود کاربران (RWA Rails)
این پروژهها ریلهای نظارتی، فنی و عملیاتی را فراهم میکنند که بر اساس آن داراییهای دنیای واقعی به بازار ارزهای دیجیتال وارد میشوند. این پروژهها در سه بخش بلاکچینها (Blockchains)، اوراقبهادارسازی / توکنسازی (Securitization / Tokenization) و قانونگذاری و نظارتی (Regulatory) قرار میگیرند.
از بلاکچینهایی که برای ساخت و عرضه RWA ها توسعه یافتهاند میتوان به اینتین (Intain)، پروونانس (Provenance) و مانترا (MANTRA) اشاره کرد. پروژههای که توکنیزهکردن این داراییها میپردازند شامل سانتریفیوژ (Centrifuge)، سکیوریتایز (Securitize) و CurioInvest میشوند.
برخی از پروژهها در حوزه قانونگذاری و مسائل نظارتی این حوزه فعالیت میکنند. این پروژهها شامل کواتراتا نتورک (Quadrata network)، توکنی (Tokeny) و اسپروس (Spruce) میشوند.
ارائهدهندگان داراییها (Asset Providers)
ارائهدهندگان داراییها پلتفرمهایی هستند که امکان ساخت و عرضه RWA ها را فراهم میکنند. این داراییها شامل چند بخش هستند در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
- املاک و مستغلات (Real Estate): ایجاد تقاضا برای RWAهای تحت حمایت املاک و مستغلات. مهمترین پروژههای این حوزه شامل متریوم (Mattereum)، رئال تی (RealT) و سیتادائو (Citadao) میشوند.
- اقلیم (Climate): ایجاد تقاضا برای RWA های داراییهای اقلیمی مانند آب و هوا. پروژههایی مانند کلیما دائو (KlimaDAO)، فلوکربن (Flowcarbon) و توکان پروتکل (Toucan Protocol) از این دست پروژهها هستند.
- درآمد ثابت خصوصی (Private Fixed Income): ایجاد تقاضا برای RWAهای خصوصی با پشتوانه درآمد ثابت. پروژههای مپل (Maple) و تروفای (TrueFi) در این زمینه فعالیت میکنند.
- درآمد ثابت عمومی (Public Fixed Income): ایجاد تقاضا برای درآمد ثابت عمومی و RWAهای دارای پشتوانه سهام. از مطرحترین پروژههای این حوزه میتوان به اوندو (Ondo)، بنجی اینوستمنت (Benji Investments) و باندبلاکس (Bondblox) اشاره کرد.
- بازار نوظهور (Emerging Market): این حوزه به ایجاد RWA های نوظهور بازار میپردازد. گولدفینچ (Goldfinch)، جیا (Jia) و کردیکس (Credix) از پروژههای محبوب این حوزه هستند.
- ترید فایننس: ایجاد RWAهای دارای حمایت مالی تجارت. از مطرحترین پروژههای این زمینه میتوان به دفکتور (Defactor) و پولی ترید (Polytrade) اشاره کرد.
جمعبندی
در بخش دوم، گزارش بایننس از نقشه صنعت ارزهای دیجیتال را کامل کردیم. در این بخش به بررسی اکوسیستمهای ترند بازار پرداخته و پروژههای مهم این اکوسیستمها را معرفی کردیم. از نامهای نوظهوری مانند DePIN ها که پروژههای بزرگی مانند فایل کوین در آن قرار دارند شروع کرده و به ترند جدید بازار کریپتو یعنی داراییهای دنیای واقعی رسیدیم.
به نظر شما کدام اکوسیستم و ارز دیجیتال بیشتر مورد توجه کاربران ارز دیجیتال قرار میگیرد؟